چهارشنبه, ۶ دی ۱۳۹۶، ۰۹:۵۴ ق.ظ
جزییات فاینانس نامحدود روسیه به ایران
روزنامه دنیای اقتصاد: ششمین دروازه تامین مالی برای ایران از سوی یک کشور دیگر نیز گشوده شد. چهار بانک ایرانی و اگزیم بانک روسیه قرارداد تامین مالی بین‌المللی را در مسکو امضا کردند.
پیش از این ایران با بانک‌هایی از کشورهای هند، چین، کره‌جنوبی، دانمارک و اتریش قرارداد فاینانس امضا کرده بود. قرارداد با بانک روسی از نظر میزان تسهیلات بدون محدودیت سقف است. قرارداد روز گذشته، علاوه بر تسهیل مسیر ارائه فاینانس از سوی دیگر بانک‌های بزرگ روسی می‌تواند حامل پیامی مهم در دوره تحرکات ضدایرانی ترامپ باشد.
روز گذشته قرارداد فاینانس با اگزیم بانک روسیه امضا شد. پس از آنکه در مهرماه، یک یادداشت تفاهم با بیمه ضمانتی دولت روسیه امضا شد و عملا تحرکات ترامپ برای عقب‌نشینی طرف‌های تجاری ایران بی‌اثر شد، دیروز اگزیم بانک روسیه پا را فراتر گذاشت و با ۴ بانک ایرانی، قرارداد تامین مالی امضا کرد. این قرارداد می‌تواند علامت مثبت دوم به بانک‌های بزرگ‌تر روسی باشد و آنها را ترغیب به ارائه فاینانس به ایران کند. همچنین این مساله نشان می‌دهد که با وجود تهدید‌های آمریکا در مورد برجام، طرف‌های تجاری به همکاری با ایران در مقام عمل مایلند و تهدیدات مانع این نشده که انگیزه آنها برای همکاری اقتصادی با ایران کاهش یابد.
پیش‌زمینه فاینانس جدید
بانک مرکزی روز گذشته خبر داد که بین ۴ بانک ایرانی سپه، توسعه صادرات ایران، پارسیان و پاسارگاد و اگزیم بانک روسیه، یک قرارداد تامین مالی امضا شده است. به شکل دقیق‌تر ۴ قرارداد با ۴ بانک ایرانی به طور مجزا امضا شده است که البته محتوای آنها مانند یکدیگر است. اما قرارداد دیروز، یک پیش‌زمینه قوی داشت. حدودا سه ماه پیش در ابتدای پاییز، بانک مرکزی یک یادداشت تفاهم با موسسه دولتی صادراتی روسیه، اکسیار امضا کرد. فلسفه آن یادداشت تفاهم، ترغیب بانک‌های روسیه به ارائه بانک به طرف ایرانی بود. در یک قرارداد فاینانس، سه ضلع حضور دارند: فاینانسور (ارائه‌دهنده فاینانس)، وام‌گیرنده و شرکت بیمهای. نقش شرکت بیمهای این است که ریسک عدم بازپرداخت تسهیلات را به حداقل برساند و در واقع بازپرداخت تسهیلات را برای بانک‌های وام‌دهنده تضمین کند.
شرکت بیمهای غالبا یک شرکت دولتی از طرف کشور وام‌دهنده و به نوعی صندوق ضمانت صادرات آنها است. آژانس بیمهای در یک قرارداد جداگانه، تضمین‌های لازم را از دولت کشور وام‌گیرنده می‌گیرد. در مورد کشور ما نیز وزارت امور اقتصادی و دارایی ضامن بانک‌های داخلی برای بازپرداخت تسهیلات میشود. در نتیجه در هر قرارداد فاینانس پس از عقد قرارداد باید به‌دنبال امضای تفاهم‌نامه با آژانس بیمهای برای تضمین تسهیلات شد. اما بانک مرکزی پیش‌دستی کرد تا امضای قرارداد با ایران را جذاب کند. دیگر بانک‌ها نیاز به تضمین وام‌های خود نخواهند داشت چراکه پیش از عقد قرارداد، شرکت اکسیار تضمین آن را بر عهده گرفته است و این امر، مذاکرات فاینانس را تسهیل می‌کند. اگزیم بانک روسیه زیرمجموعه شرکت بیمه اکسیار است و می‌تواند بدون دغدغه بیمهای در نقش فاینانسور ظاهر شود. به همین دلیل هم، اولین بانک روسی که قرارداد تامین مالی را به امضا رساند، اگزیم بانک بود.
تسهیلات بی‌نهایت؟
قرارداد روز گذشته، هیچ حدی را به‌عنوان سقف تسهیلات تعیین نکرده است. شاید این تصور به وجود آید که پروژه‌ها می‌توانند به شکل نامحدود به منابع تسهیلاتی اگزیم بانک متصل شوند. در حالی که این فرضیه باطل است. برای هر دو طرف تسهیلات‌دهنده و تسهیلات‌گیرنده محدودیت‌هایی وجود دارد. مطمئنا این قرارداد نیز حساب و کتاب خاص خود را دارد. وام‌دهنده یا باید از منابع خود به طرف مقابل وام دهد یا اینکه از بازار، وامی را برای بانک‌های ایرانی مهیا کند. در هر دو راه نیز محدودیت وجود دارد؛ چراکه منابع موجود در اگزیم بانک روسیه بی‌نهایت نیست و علاوه بر آن، هر بانکی در ساختار مالی خود، حدی را برای ارائه تسهیلات در نظر می‌گیرد.
همچنین قابلیت وام گرفتن از بازار نیز برای اگزیم بانک محدود است. در کنار اینها، بانک ایرانی نیز نمی‌تواند بی‌قید و بند به اخذ تسهیلات از خارج مشغول شود. این محدودیت‌ها به ترازنامه هر بانک مربوط میشود و یک بانک نمی‌تواند بیش از یک حد مشخص، برای خود تعهد ارزی ایجاد کند. در نتیجه در این قرارداد نیز سقف برای تسهیلات وجود خواهد داشت، منتها در قرارداد اولیه اشاره‌ای به آن نشده است. در واقع محدودیت‌ها از قرارداد نشات نمی‌گیرد و قرارداد این اجازه را به طرفین می‌دهد تا از حداکثر ظرفیت‌های تسهیلات‌دهی و تسهیلات‌گیری استفاده کنند.
سقف تامین مالی یک پروژه
با قرارداد روز گذشته، دریافت تسهیلات بانکی از روسیه برای اجرای پروژه‌های عمرانی و تولیدی در کشور فراهم شد. بر اساس این قرارداد، پروژه‌های بخش دولتی و خصوصی که مجوزهای لازم را در کشور اخذ کرده‌اند و اولویت آنها به تایید دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط رسیده باشد، می‌توانند از طریق ۴ بانک ایرانی، تسهیلات اگزیم بانک روسیه را دریافت کنند. صادرکنندگان روسی نیز می‌توانند با استفاده از این تسهیلات نسبت به صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی به کشور اقدام کنند. در این قرارداد، از قواعد سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه استفاده شده است. مثلا در بندی قید شده است که حداکثر ۸۵ درصد پروژه‌ها تامین مالی خواهد شد. همچنین امکان تامین مالی قسمتی از بخش داخلی پروژه نیز وجود دارد که می‌تواند برای بسیاری از پروژه‌های کشور راهگشا باشد.
اثر قرارداد دیروز
اگرچه قرارداد مورد بحث به فاینانس ایران و روسیه مشهور شده است، اما در حقیقت فاینانس بین ایران و یک بانک روسی است. در روسیه بانک‌های دیگری نیز امکان ارائه فاینانس دارند. برخی از بانک‌های روسی که هنوز وارد قرارداد و مذاکره با طرف ایرانی نشده‌اند، به مراتب بزرگ‌تر از این بانک هستند و می‌توانند ظرفیت بیشتری برای کار بین دو کشور داشته باشند. عملی شدن قرارداد روز گذشته می‌تواند باعث شود تا دیگر بانک‌های روسی نیز وارد قرارداد با ایران شوند و همکاری در زمینه فاینانس گسترش یابد. می‌توان این قرارداد را پالس مثبت دوم به بانک‌های بزرگ روسی تعبیر کرد. تفاهم با شرکت بیمه دولتی و امضای قرارداد با اگزیم بانک روسیه، می‌تواند این اطمینان را به بانک‌های بزرگ روسی بدهد که طرف ایرانی در حال ورود به نظام مالی جهانی است و از منطقه خطر و پرریسک مالی دور شده است. پس از انعقاد قرارداد با کشورهای هند، چین، کره جنوبی، دانمارک و اتریش در ماه‌های اخیر،
روسیه ششمین کشوری است که قرارداد فاینانس با آن منعقد شده است و به این ترتیب، طیف خطوط اعتباری موجود برای پروژه‌های عمرانی و تولیدی کشور به‌تدریج افزایش یافته و متنوع میشود. در نتیجه این امر، امکان تامین مالی پروژه‌ها از طریق خطوط اعتباری کشورهای مختلف برای دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی وجود خواهد داشت. تنوع در تسهیلات حتی می‌تواند یک حق انتخاب را به پروژه‌های کشور دهد. در هر پروژه‌ای می‌توان سراغ کشوری رفت که صاحب آن فناوری است و در نتیجه قیمت مقرون به‌صرفه‌تری را ارائه می‌دهد؛ چراکه تسهیلات می‌تواند در قالب صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز صورت گیرد. علاوه‌بر اینها، هرچه تعداد قراردادهای فاینانس بیشتر باشد، رتبه اعتباری ایران نیز بهبود خواهد یافت؛ چراکه این پیام را می‌رساند که عقد قرارداد و ارائه وام به ایران، ریسک کمی دارد.
پیش از این ایران با بانک‌هایی از کشورهای هند، چین، کره‌جنوبی، دانمارک و اتریش قرارداد فاینانس امضا کرده بود. قرارداد با بانک روسی از نظر میزان تسهیلات بدون محدودیت سقف است. قرارداد روز گذشته، علاوه بر تسهیل مسیر ارائه فاینانس از سوی دیگر بانک‌های بزرگ روسی می‌تواند حامل پیامی مهم در دوره تحرکات ضدایرانی ترامپ باشد.
روز گذشته قرارداد فاینانس با اگزیم بانک روسیه امضا شد. پس از آنکه در مهرماه، یک یادداشت تفاهم با بیمه ضمانتی دولت روسیه امضا شد و عملا تحرکات ترامپ برای عقب‌نشینی طرف‌های تجاری ایران بی‌اثر شد، دیروز اگزیم بانک روسیه پا را فراتر گذاشت و با ۴ بانک ایرانی، قرارداد تامین مالی امضا کرد. این قرارداد می‌تواند علامت مثبت دوم به بانک‌های بزرگ‌تر روسی باشد و آنها را ترغیب به ارائه فاینانس به ایران کند. همچنین این مساله نشان می‌دهد که با وجود تهدید‌های آمریکا در مورد برجام، طرف‌های تجاری به همکاری با ایران در مقام عمل مایلند و تهدیدات مانع این نشده که انگیزه آنها برای همکاری اقتصادی با ایران کاهش یابد.
پیش‌زمینه فاینانس جدید
بانک مرکزی روز گذشته خبر داد که بین ۴ بانک ایرانی سپه، توسعه صادرات ایران، پارسیان و پاسارگاد و اگزیم بانک روسیه، یک قرارداد تامین مالی امضا شده است. به شکل دقیق‌تر ۴ قرارداد با ۴ بانک ایرانی به طور مجزا امضا شده است که البته محتوای آنها مانند یکدیگر است. اما قرارداد دیروز، یک پیش‌زمینه قوی داشت. حدودا سه ماه پیش در ابتدای پاییز، بانک مرکزی یک یادداشت تفاهم با موسسه دولتی صادراتی روسیه، اکسیار امضا کرد. فلسفه آن یادداشت تفاهم، ترغیب بانک‌های روسیه به ارائه بانک به طرف ایرانی بود. در یک قرارداد فاینانس، سه ضلع حضور دارند: فاینانسور (ارائه‌دهنده فاینانس)، وام‌گیرنده و شرکت بیمهای. نقش شرکت بیمهای این است که ریسک عدم بازپرداخت تسهیلات را به حداقل برساند و در واقع بازپرداخت تسهیلات را برای بانک‌های وام‌دهنده تضمین کند.
شرکت بیمهای غالبا یک شرکت دولتی از طرف کشور وام‌دهنده و به نوعی صندوق ضمانت صادرات آنها است. آژانس بیمهای در یک قرارداد جداگانه، تضمین‌های لازم را از دولت کشور وام‌گیرنده می‌گیرد. در مورد کشور ما نیز وزارت امور اقتصادی و دارایی ضامن بانک‌های داخلی برای بازپرداخت تسهیلات میشود. در نتیجه در هر قرارداد فاینانس پس از عقد قرارداد باید به‌دنبال امضای تفاهم‌نامه با آژانس بیمهای برای تضمین تسهیلات شد. اما بانک مرکزی پیش‌دستی کرد تا امضای قرارداد با ایران را جذاب کند. دیگر بانک‌ها نیاز به تضمین وام‌های خود نخواهند داشت چراکه پیش از عقد قرارداد، شرکت اکسیار تضمین آن را بر عهده گرفته است و این امر، مذاکرات فاینانس را تسهیل می‌کند. اگزیم بانک روسیه زیرمجموعه شرکت بیمه اکسیار است و می‌تواند بدون دغدغه بیمهای در نقش فاینانسور ظاهر شود. به همین دلیل هم، اولین بانک روسی که قرارداد تامین مالی را به امضا رساند، اگزیم بانک بود.
تسهیلات بی‌نهایت؟
قرارداد روز گذشته، هیچ حدی را به‌عنوان سقف تسهیلات تعیین نکرده است. شاید این تصور به وجود آید که پروژه‌ها می‌توانند به شکل نامحدود به منابع تسهیلاتی اگزیم بانک متصل شوند. در حالی که این فرضیه باطل است. برای هر دو طرف تسهیلات‌دهنده و تسهیلات‌گیرنده محدودیت‌هایی وجود دارد. مطمئنا این قرارداد نیز حساب و کتاب خاص خود را دارد. وام‌دهنده یا باید از منابع خود به طرف مقابل وام دهد یا اینکه از بازار، وامی را برای بانک‌های ایرانی مهیا کند. در هر دو راه نیز محدودیت وجود دارد؛ چراکه منابع موجود در اگزیم بانک روسیه بی‌نهایت نیست و علاوه بر آن، هر بانکی در ساختار مالی خود، حدی را برای ارائه تسهیلات در نظر می‌گیرد.
همچنین قابلیت وام گرفتن از بازار نیز برای اگزیم بانک محدود است. در کنار اینها، بانک ایرانی نیز نمی‌تواند بی‌قید و بند به اخذ تسهیلات از خارج مشغول شود. این محدودیت‌ها به ترازنامه هر بانک مربوط میشود و یک بانک نمی‌تواند بیش از یک حد مشخص، برای خود تعهد ارزی ایجاد کند. در نتیجه در این قرارداد نیز سقف برای تسهیلات وجود خواهد داشت، منتها در قرارداد اولیه اشاره‌ای به آن نشده است. در واقع محدودیت‌ها از قرارداد نشات نمی‌گیرد و قرارداد این اجازه را به طرفین می‌دهد تا از حداکثر ظرفیت‌های تسهیلات‌دهی و تسهیلات‌گیری استفاده کنند.
سقف تامین مالی یک پروژه
با قرارداد روز گذشته، دریافت تسهیلات بانکی از روسیه برای اجرای پروژه‌های عمرانی و تولیدی در کشور فراهم شد. بر اساس این قرارداد، پروژه‌های بخش دولتی و خصوصی که مجوزهای لازم را در کشور اخذ کرده‌اند و اولویت آنها به تایید دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط رسیده باشد، می‌توانند از طریق ۴ بانک ایرانی، تسهیلات اگزیم بانک روسیه را دریافت کنند. صادرکنندگان روسی نیز می‌توانند با استفاده از این تسهیلات نسبت به صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی به کشور اقدام کنند. در این قرارداد، از قواعد سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه استفاده شده است. مثلا در بندی قید شده است که حداکثر ۸۵ درصد پروژه‌ها تامین مالی خواهد شد. همچنین امکان تامین مالی قسمتی از بخش داخلی پروژه نیز وجود دارد که می‌تواند برای بسیاری از پروژه‌های کشور راهگشا باشد.
اثر قرارداد دیروز
اگرچه قرارداد مورد بحث به فاینانس ایران و روسیه مشهور شده است، اما در حقیقت فاینانس بین ایران و یک بانک روسی است. در روسیه بانک‌های دیگری نیز امکان ارائه فاینانس دارند. برخی از بانک‌های روسی که هنوز وارد قرارداد و مذاکره با طرف ایرانی نشده‌اند، به مراتب بزرگ‌تر از این بانک هستند و می‌توانند ظرفیت بیشتری برای کار بین دو کشور داشته باشند. عملی شدن قرارداد روز گذشته می‌تواند باعث شود تا دیگر بانک‌های روسی نیز وارد قرارداد با ایران شوند و همکاری در زمینه فاینانس گسترش یابد. می‌توان این قرارداد را پالس مثبت دوم به بانک‌های بزرگ روسی تعبیر کرد. تفاهم با شرکت بیمه دولتی و امضای قرارداد با اگزیم بانک روسیه، می‌تواند این اطمینان را به بانک‌های بزرگ روسی بدهد که طرف ایرانی در حال ورود به نظام مالی جهانی است و از منطقه خطر و پرریسک مالی دور شده است. پس از انعقاد قرارداد با کشورهای هند، چین، کره جنوبی، دانمارک و اتریش در ماه‌های اخیر،
روسیه ششمین کشوری است که قرارداد فاینانس با آن منعقد شده است و به این ترتیب، طیف خطوط اعتباری موجود برای پروژه‌های عمرانی و تولیدی کشور به‌تدریج افزایش یافته و متنوع میشود. در نتیجه این امر، امکان تامین مالی پروژه‌ها از طریق خطوط اعتباری کشورهای مختلف برای دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی وجود خواهد داشت. تنوع در تسهیلات حتی می‌تواند یک حق انتخاب را به پروژه‌های کشور دهد. در هر پروژه‌ای می‌توان سراغ کشوری رفت که صاحب آن فناوری است و در نتیجه قیمت مقرون به‌صرفه‌تری را ارائه می‌دهد؛ چراکه تسهیلات می‌تواند در قالب صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز صورت گیرد. علاوه‌بر اینها، هرچه تعداد قراردادهای فاینانس بیشتر باشد، رتبه اعتباری ایران نیز بهبود خواهد یافت؛ چراکه این پیام را می‌رساند که عقد قرارداد و ارائه وام به ایران، ریسک کمی دارد.
