بازگشت سرمایه‌ گذاران خارجی به ایران

روزنامه ایران: بر اساس گزارش آنکتاد بیشترین میزان جذب سرمایه‌گذاری در ایران در 6 سال گذشته به سال 2012 میلادی بازمی‌گردد که ایران توانست 4 میلیارد و 662 میلیون دلار جذب کند. اما پس از این سال، جذب سرمایه‌گذاری در شیب کاهش افتاد.

 
بررسی تطبیقی گزارش آنکتاد نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۶، ایران توانست بخشی از آسیب تحریم‌ها را جبران کند و به وضعیت پیش از تحریم‌ها یعنی سال‌های ۹۰ و ۹۱ برگردد. با این حساب، تنها طی یک سال از گذشت توافق هسته‌ای، جذب سرمایه‌گذاری ایران ۶۴ درصد رشد کرد.

«سال ۹۵ جلب و تصویب ٧ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی هدفگذاری شده بود ولی اکنون با گذر ١١ ماه حدود ١١ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم را جلب کرده و تصویب شده است. البته باید بدانیم که وقتی سرمایه‌گذاری خارجی تصویب می‌شود تا منابع مالی وارد کشور شده و در طرح‌ها هزینه بشود یک فاصله زمانی وجود دارد. به همین دلیل تا این منابع جذب اقتصاد کشور شوند، زمان خواهد برد که البته در این زمینه نیز ما موفق عمل کردیم؛ چرا که اگرچه هدفگذاری جذب یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی را در سال ١٣٩٥داشتیم، ولی اکنون بیش از یک میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌ایم.»
 
علی‌طیب‌نیا، وزیر اقتصاد و دارایی بهمن ماه سال گذشته چنین از وضعیت سرمایه‌گذاری در کشور صحبت کرده بود. حالا جدیدترین گزارش‌های جهانی نیز این آمار و ارقام را تأیید می‌کنند و ایران را در دسته موفق‌ترین کشورها در جذب سرمایه‌گذاری خارجی قرار داده‌اند. بر اساس گزارش آنکتاد، ایران با جذب 3 میلیارد و 371 میلیون دلار سرمایه در سال 2016 میلادی، رشد 64 درصدی را ثبت کرده و از شیب تند کاهش سرمایه‌گذاری، بالاخره نجات پیدا کرده است.
روند سال به سال جذب سرمایه‌گذاری از چه حکایت می‌کند؟
 
 آنکتاد (UNCTAD) کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل در سال 1964 میلادی با هدف یکپارچگی کشورهای در حال توسعه با اقتصاد جهانی تأسیس شد و هر سال گزارشی از وضعیت سرمایه‌گذاری در جهان منتشر می‌کند.
 
گزارش ارزیابی این نهاد بین‌المللی از وضعیت اقتصادی جهان در یک سال میلادی به طور معمول در ماه ژوئن (خرداد - تیر) سال بعد آن منتشر می‌شود که نمای روشنی از حرکت سرمایه‌گذاران و نیز موفقیت کشورها را در جذب سرمایه ارائه می‌دهد. حالا این سازمان از موفقیت جذب سرمایه‌گذاری توسط ایران روایت کرده است.
 
برجام و جذب سرمایه گذاری
 
مهدی پورقاضی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق تهران و عضو کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران در گفت‌وگو با روزنامه ایران می‌گوید:«بدون تردید ظرف دو سال اخیر، بعد از برجام، رفت‌وآمد خارجی‌ها به ایران برای اهداف اقتصادی و نه سیاسی، ده‌ها برابر شده است. حضور هیچ‌کدام از این هیأت‌ها برای تفریح نبوده است. آنها آمده‌اند بازار را بشناسند و کالا بفروشند. سرمایه‌گذاری یک فاز بعد از این است که سرمایه‌گذار احساس کند بازار برای فروش کالایش وجود دارد. همین‌که هیأت‌های خارجی به ایران وارد می‌شوند و مشغول تحلیل بازار هستند، به خاطر فضایی است که بعد از برجام ایجاد شده است.»
 
رئیس کمیسیون صنعت اتاق تهران ادامه می‌دهد:«در گذشته سرمایه‌گذاری‌ها با سود قابل‌توجهی در حوزه نفت و گاز بوده اما الان تغییر اتفاق افتاده است. در حال حاضر سرمایه خوبی حدود یک و نیم میلیارد یورو در زمینه انرژی‌های نو جذب شده است. این نشان‌دهنده تحولی در سرمایه‌گذاری خارجی است.»
 
افول و صعود سرمایه گذاری قبل و بعد از برجام
 
بر اساس گزارش آنکتاد بیشترین میزان جذب سرمایه‌گذاری در ایران در 6 سال گذشته به سال 2012 میلادی بازمی‌گردد که ایران توانست 4 میلیارد و 662 میلیون دلار جذب کند. اما پس از این سال، جذب سرمایه‌گذاری در شیب کاهش افتاد. در سال ۲۰۱۳، سه میلیارد و ۵۰ میلیون دلار و در سال ۲۰۱۴، دو میلیارد و ۱۰۵ میلیون دلار سرمایه جذب شد. در سال ۲۰۱۵ نیز هم‌زمان با اوج تحریم‌های جهانی، میزان سرمایه‌گذاری با ۲ میلیارد و ۵۰ میلیون دلار به پایین‌ترین حد خود در ۶ سال گذشته رسید.
 
پورقاضی در تحلیل روند جذب سرمایه‌گذاری به مسائل منطقه‌ای اشاره می‌کند و چنین توضیح می‌دهد:«در حوزه‌های اقتصادی، مسائل سیاسی نیز بسیار اثرگذار هستند. همه‌چیز مربوط به کشور ما یا مربوط به تعاملات ما با دنیا نمی‌شود. چرا سرمایه‌گذار خارجی باید در منطقه پرآشوبی مانند خاورمیانه سرمایه‌گذاری کند؟
 
وقتی درگیری و دعوایی اتفاق افتد، هرکسی باشد سرمایه‌اش را به جای امن منتقل می‌کند. همین الان آنهایی که سرمایه‌هایشان را به قطر برد‌ه‌اند، دل‌نگرانند. فعالان اقتصادی جهان به این تحولات نگاه جدی دارند و تغییرات دفعتی را خطری برای کل منطقه به حساب می‌آورند. در حال حاضر این خطر حتی در مورد سرمایه‌‌ها درعربستان هم وجود دارد. در کل در خاورمیانه ناآرامی‌ها زیاد شده و انگیزه برای سرمایه‌گذاری کم شده‌ است. سرمایه مثل آهو می‌ماند. از صدای گلوله یا بوی باروت فرار می‌کند.»
 
 وی ادامه می‌دهد:«حالا شما چنین منطقه‌ای را در نظر بگیرید و اقدامات انجام شده را در دل این منطقه تحلیل کنید. در چنین شرایطی دولت یازدهم موفق شده رابطه خوبی را با کشورهای خارجی برقرار کند. خواسته ما به‌عنوان بخش خصوصی این است که همین مسیر تداوم پیدا کند و با بهبود محیط کسب‌وکار، امکان حضور سرمایه‌گذاران خارجی در ایران تسهیل شود.»
بررسی تطبیقی گزارش آنکتاد نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۶، ایران توانست بخشی از آسیب تحریم‌ها را جبران کند و به وضعیت پیش از تحریم‌ها یعنی سال‌های ۹۰ و ۹۱ برگردد. با این حساب، تنها طی یک سال از گذشت توافق هسته‌ای، جذب سرمایه‌گذاری ایران ۶۴ درصد رشد کرد.
 
چه مشکلات داخلی پیش روی جذب سرمایه وجود دارد؟
 
مشکلات بانکی، آزادسازی اقتصادی و بهبود محیط کسب‌وکار، به ترجیع‌بندی در تحلیل‌های فعالان بخش خصوصی تبدیل شده است. پورقاضی، عضو کمیسیون سرمایه‌‌گذاری اتاق ایران نیز به همین مسائل اشاره می‌کند و می‌گوید:«یکی از مشکلات در سرمایه‌گذاری خارجی موضوع روابط بانکی است که به‌طور کافی حل نشده‌است. گشایش‌های زیادی اتفاق افتاده، اما ارتباطات ما با کشورهای اروپایی کاملاً برقرار نشده‌است.»
 
او ادامه می‌دهد: «عمدتاً روابط ما با کشورهای همسایه و مسائل بانکی‌مان مشکل داشته است. رقابتی شدن اقتصاد نیز مسأله مهمی است که تنها در صورت آزادسازی اقتصادی ایجاد می‌شود. فعالان اقتصادی دنیا تمایلی به کار کردن با دولت‌ها ندارند و مایلند با همتایان خودشان در بخش خصوصی کار کنند. برای همین آزادسازی اقتصادی، می‌تواند شرایط را برای سرمایه‌گذار خارجی که بعد از برجام به ایران اعتماد کرده است، جذاب کند.» با وجود تمام این مسائل، ایران توانسته است با اهداف خود در عرصه بین‌المللی به وضعیت موفقی برسد.
 
بخشی از گزارش آنکتاد نیز به بررسی وضعیت کشورهای فعال و غیرفعال در انعقاد موافقتنامه‌های سرمایه‌گذاری می‌پردازد. آنکتاد در این بخش، ایران را جزو کشورهای فعال و موفق در انعقاد این قراردادها قرار داده است. در مجموع در سال گذشته میلادی 37 موافقتنامه بین‌المللی سرمایه‌گذاری در جهان امضا شده که ترکیه با امضای 7 موافقتنامه در صدر قرار دارد و ایران با امضای سه موافقتنامه در جایگاه سوم جای گرفته است.