ایران می‌تواند آرزوی قطر را برآورده کند

روزنامه شرق: یک فرصت بی‌نظیر در گوشواره خلیج‌فارس برای ایران فراهم شده؛ فرصتی که ایران می‌تواند از آن، برای احیای روابط اقتصادی خود با اهالی ثروتمند قطر استفاده کند، اما محاصره اقتصادی قطر فارغ از بعد سیاسی آن، چرا رخ می‌دهد؟

 

حمید حسینی، دبیر کل اتاق مشترک ایران و عراق، تحلیل می‌کند که این اقدام با لیدری عربستان به‌واسطه آن رخ داده که سعودی‌ها چشم به ذخایر گاز قطر دارند. به گفته او: «عربستان به نسبت بقیه کشورهای نفتی مانند ایران، روسیه و عراق، از منابع گازی کمتری برخوردار است و با توجه به اینکه گاز به‌عنوان انرژی پاک روزبه‌روز بیشتر مورد توجه جهان قرار می‌گیرد و در آینده رقابت، جایگزین نفت خواهد شد، به نظر می‌رسد عربستان گوشه چشمی به گاز قطر هم دارد و حتی ممکن است دست به اقدام نظامی بزند». این فعال اقتصادی تأکید می‌کند هرچند دولت باید در این زمینه احتیاط کند و بهانه آتش‌افروزی به عربستان ندهد، اما این منافاتی با لابیگری برای بخش خصوصی و استفاده از این فرصت بی‌نظیر ندارد. او معتقد است قطر این‌بار مانند دفعه قبل کوتاه نمی‌آید، زیرا دریافته استقلالش در منطقه به خطر افتاده و به همین دلیل به دنبال یارکشی در منطقه است.

‌آیا محاصره اقتصادی قطر از سوی شرکای عرب و غیرعرب این کشور، دلیلی اقتصادی دارد؟

 

کشورهای عربی ضمن اینکه با هم شورای همکاری خلیج‌فارس را تشکیل داده‌اند، نشان داده‌اند با هم اختلافاتی از انواع مختلف مرزی، قبیله‌ای، مذهبی، سیاسی و... دارند. قطر سال‌هاست در حال حمایت از اخوان‌المسلمین است که این موضوع خود موجب اختلاف این کشور با امارات و عربستان شده است. ریشه این اختلاف‌ها برمی‌گردد به اینکه قطر همواره تلاش کرده خود را از زیر سایه عربستان خارج کند و به‌عنوان یک قدرت در منطقه مطرح شود. برای همین هم‌ میلیون‌ها دلار برای راه‌اندازی شبکه الجزیره هزینه کرده تا اعلام کند این کشور وجود دارد. این کشور‌ میلیاردها دلار هزینه می‌کند تا جام جهانی در این کشور برگزار شود تا در جهان و منطقه، نمود داشته باشد که این‌دست اقدامات قطر به مذاق برادر بزرگ‌تر (عربستان) خوش نمی‌آید. بارها اختلافات بین این دو کشور وجود داشته و اکنون این دمل، سر باز کرده و عربستان بهانه کرده که این کشور به تروریسم کمک کرده است. به نظر می‌رسد اکنون دیگر تاب تحمل برادر بزرگ‌تر تمام شده و همان‌گونه که یک‌روزه روابط خود را با ایران قطع کرد و کشورهای عربی را علیه ایران شوراند، می‌کوشد این وضعیت را برای قطر هم ایجاد کند. این را که قطر چقدر بتواند دوام بیاورد و چقدر بتواند باج ندهد باید در گذر زمان نظاره کرد. اکنون با توجه به اقدامات کشورهای ترکیه و عمان در حمایت از قطر و کمک‌رسانی به این کشور، گمان می‌رود قطر این‌بار تصمیم به کوتاه‌‌آمدن ندارد و به‌دنبال یارگیری است و به نظر می‌رسد سردی روابط قطر و عربستان طولانی شود.

 

‌با این تحریم، ایران دروازه‌ای به روی قطر خواهد بود. چون تمام مسیرهای دیگر به قطر بسته شده است. ما چه‌کار می‌توانیم بکنیم تا از این فرصت بیشترین استفاده را ببریم؟

 

این سردی روابط می‌تواند فرصت‌هایی برای ایران به‌همراه بیاورد. نه‌تنها فرصت اقتصادی، بلکه اتحادی که علیه ایران در منطقه شکل گرفته بود، از یکپارچگی خارج شده و دیگر قطر در تیم رقیب توپ نمی‌زند، قطعا اقدام خوشایندی است. اگر هوشمندی داشته باشیم و بدون اینکه دولت از قطر حمایت علنی داشته باشد، بخش خصوصی را حمایت کنیم و با لابی به سمت قطر ببریم، می‌توانیم فرصت‌های اقتصادی در بازار قطر ایجاد کنیم. ایران قبلا هم در بازار قطر حضور داشته؛ اما در هفت‌، هشت سال گذشته به‌خاطر مسائل خاورمیانه، روابط محدود شده و اخذ ویزای قطر از دریافت همه ویزاها سخت‌تر شده است. نمایشگاه‌ها تعطیل شده و روابط اقتصادی‌مان به حداقل رسیده بود. به یاد دارم در اتاق تهران در دوره قبل، به سختی قطر رفتیم و قطری‌ها حاضر به دعوت ما نبودند و فقط در فرودگاه مجبور به پذیرش ما شدند و به سختی تلاش کردیم روابط ایران و قطر را احیا کنیم؛ اما در عمل اتفاقی در روابط نیفتاد و با اینکه فرصت‌های زیادی برای کالای صادراتی ما و روابط فنی و مهندسی و گاهی فراورده‌های نفتی در بازار قطر وجود داشت، امکان دسترسی مستقیم برای ما به این بازار وجود نداشت. در مقابل قطر همیشه برای توریسم و توریسم‌درمانی، مشتری ایران بود.

 

اکنون فرصت مناسبی است که این روابط دوباره احیا شود. قطر با جمعیت اندک و درآمدهای عظیم‌ میلیاردی در بسیاری از کشورهای جهان سرمایه‌گذاری‌های‌ میلیاردی کرده و فقط در آمریکا ٣٥ میلیارد دلار سرمایه ‌دارد. قطعا اگر این روابط بهبود پیدا کند، حتما می‌توانیم شاهد سرمایه‌گذاری مستقیم قطری‌ها در ایران باشیم. حتی می‌توانیم در حوزه گاز و پتروشیمی که در پارس جنوبی به‌عنوان رقیب کار می‌کردیم، نزدیک‌تر به هم عمل کنیم و رقابت مخربی را که شرکت‌های خارجی برای گرفتن پروژه از ایران یا قطر انجام می‌دهند، کاهش دهیم.

 

‌فکر می‌کنید این سردی روابط تا چه اندازه طولانی باشد؟

 

به نظر نمی‌رسد این روابط به‌سرعت رو به بهبود برود. وقتی ترکیه به این سرعت با هواپیما مواد غذایی به قطر فرستاده و تماس‌هایی که با ایران و دیگر کشورها از سوی قطر گرفته شده، نشان می‌دهد قطر مانند دفعه قبل کوتاه نمی‌آید و با پذیرش اتهام، برای عذرخواهی قدم پیش نمی‌گذارد. این‌بار به نظر می‌رسد هم عربستان به‌دلیل توافقاتش با ترامپ، سنبه‌ پرزورتری دارد و هم قطر احساس می‌کند اگر کوتاه بیاید، در درازمدت استقلالش به خطر می‌افتد.

 

‌شبکه خبری الجزیره قطر، مدعی شده گاز طبیعی عامل جنگ دیپلماتیک علیه قطر است. این اقدام کشورها ربطی به ذخایر گاز این کشور دارد؟

 

به نظر می‌رسد عربستان سعودی به منابع گازی قطر چشم دارد و دنبال بهانه‌ای می‌گردد تا ذخایر گاز این کشور را از آن خود کند. عربستان به نسبت سایر کشورهای نفتی مانند ایران، روسیه و عراق، منابع گازی کمتری دارد و با توجه به اینکه گاز به‌عنوان انرژی پاک روزبه‌روز بیشتر توجه جهان را جلب می‌کند و در آینده رقابت، جایگزین نفت خواهد شد، به نظر می‌رسد عربستان گوشه‌چشمی به گاز قطر هم دارد و حتی ممکن است عربستان دست به اقدام نظامی بزند. به‌هرحال هیچ‌چیز بعید نیست و اگر عربستان به این نتیجه برسد که بستر جهانی برای این اقدام او فراهم است و بتواند بقبولاند که قطر با داعش همکاری می‌کند و در مقابل با ایران همسو شده است، دست به این اقدام می‌زند. این اتفاق، اکنون می‌تواند روی مسائل سوریه اثرگذار باشد و مواضع قطر را در مقابل سوریه اصلاح کند و هم می‌تواند روابط ایران و ترکیه را بهبود ببخشد. علاوه بر آنکه این اتفاق می‌تواند روی وزنه‌بودن ایران در منطقه اثرگذار باشد و ایران بتواند جبهه قدرتمندی را با حضور کشورهای عمان، قطر، عراق، ترکیه و... تشکیل دهد که این امر می‌تواند بسیاری از آثار مخرب عربستان را در منطقه کم کند و در این صورت دیگر حنای عربستان در مقابله با ایران در بین کشورهای اسلامی رنگی نخواهد داشت. این همکاری‌ها می‌تواند در زمینه‌های استراتژیک اثرگذار باشد و روی بحث گاز، نفت و پتروشیمی جهان تأثیر بگذارد. امیدوارم بتوانیم هوشمندانه از این موقعیت استفاده کنیم.

 

‌آیا ما در حوزه اقتصاد باید سریع عمل کنیم یا نه؟ چون در حوزه دیپلماسی سیاسی گفته می‌شود با فکر بیشتری باید عمل کنیم.

 

بخش خصوصی باید از این فرصت استفاده کند. دولت هم حتما باید نظاره‌گر این ارتباط باشد. دولت لازم نیست از قطر به‌عنوان یک طرف معادله، حمایت علنی کند، اما این مانعی نیست برای اینکه برای بهره‌گیری بخش خصوصی از این فرصت لابی شود. به‌هرحال اتاق‌های بازرگانی می‌توانند برای همکاری با این کشور اعلام آمادگی کنند. اکنون به نظر می‌رسد فرصت در حال ایجاد است. بخش خصوصی باید این هوشمندی را داشته باشد که از این فرصت استفاده کند. به‌هر‌حال اگر بخش خصوصی ایران توانست از این فرصت استفاده کند که بسیار خوب، اما اگر نتوانست هم اعلام آمادگی از سوی بخش خصوصی از وظایف این بخش محسوب می‌شود. بخش خصوصی دولت نیست که نگران مسائل سیاسی باشد.

 

‌اگر بخش خصوصی ایران از این فرصت استفاده نکند، کشورهای همسایه از این شرایط استفاده خواهند کرد؟

 

قطعا رقبای ایران جای ما را در قطر خواهند گرفت. این خیلی زشت است که ترکیه از مرز ایران عبور کند و چهار، پنج‌هزار دلار کرایه حمل‌ونقل بدهد و از بندرعباس کالا به قطر بفرستد و ایران نتواند یا نخواهد از این فرصت استفاده کند. اکنون حضور ایران در قطر غیرمستقیم است و باید این حضور را به حضور مستقیم تبدیل کنیم. زمان مناسبی برای آن است که قطر در روابط تجاری و اقتصادی خود با ایران تجدیدنظر کند و راه را برای کالاهای ایرانی باز کند. بازار قطر برای سیفی‌جات و خشکبار بسیار خوب است. قطر کشور ثروتمندی است که می‌تواند از کالاهای لوکس مانند زعفران، پسته، خاویار، فرش و... ایران استفاده کند. در قطر میلیاردها دلار پروژه‌های فنی- مهندسی برای جام‌جهانی در دستور کار است که ایران می‌تواند از آن بهره بگیرد. از آن طرف در حوزه نفت و گاز، پروژه‌های بزرگی در این کشور وجود دارد که ایران می‌تواند به آنها وارد شود.
‌ترکیه اکنون فعالیت اقتصادی خود را با قطر افزایش داده است؟
اکنون عکس‌هایی از سوی قطر منتشر می‌شود که نشان می‌دهد کالاهای ترک به این کشور رسیده است و سر از قفسه‌های فروشگاه قطر درآورده است. البته این اقدام می‌تواند نمادین و تبلیغاتی باشد و نه لزوما اقتصادی. بالاخره این عکس‌ها نشان می‌دهد قطر نمی‌خواهد کوتاه بیاید و این مسیر را ادامه می‌دهد و به دنبال جایگزین‌کردن کشورهای تحریم‌کننده با کشورهای جدید است. اکنون بازار مواد غذایی وارداتی قطر حدود چهار میلیارد دلار است که این کشور قصد دارد با عمان، ایران، ترکیه و... جایگزین کند.

‌آیا هم‌زمانی این اتفاق با آمدن ترامپ می‌تواند ارتباطی به توافقات ترامپ و عربستان داشته باشد؟

قطعا عربستان ادعا می‌کند که مورد حمایت جدی قرار گرفته و با خرید مقدار زیادی سلاح، آمریکا را حامی اصلی خود می‌داند. هرچند قطر هم با آمریکا روابط خوبی داشته، اما به نظر می‌رسد عربستان برنده این بازی است و احساس می‌کند می‌تواند حداکثر فشار را با حمایت کشورهای عربی و غیرعربی بر قطر وارد کند. یا از طرفی می‌توان این‌گونه تحلیل کرد که عربستان به دنبال این است که در این ماجرا ایران را درگیر کند و جنگی در منطقه راه بیندازد. این اتفاق، از رادیکال‌هایی که اکنون در عربستان مستقر هستند، بعید نیست. البته عربستان باید خیلی دیوانه باشد که به‌دنبال آتش‌افروزی و جنگ در منطقه باشد، اما نشان دادند که ابایی هم از جنگ ندارند. ایران باید عاقلانه عمل کند و اجازه آتش‌افروزی را به عربستان ندهد.
‌با ادامه این تحریم‌ها علیه قطر، چه فرصت‌هایی برای ایران در حوزه‌های هوایی، دریایی و... ایجاد خواهد شد؟
یکی از پتانسیل‌های کشور در عرصه تجاری است. از ظرفیت هوایی گرفته تا ظرفیت دریایی. ایران می‌تواند از ظرفیت سوآپ استفاده کند. قطر آرزو دارد بتواند به گاز اروپا وصل شود. اگر روابط طولانی‌مدت بین ایران و قطر ایجاد شود، قطر می‌تواند به راحتی از خطوط لوله ایران و زیرساخت‌های موجود در کشور برای صادرات گاز به ترکیه و در نتیجه به اروپا، استفاده کند. قطر همچنین می‌تواند از ظرفیت ترانزیت هوایی و دریایی ایران هم بهره بگیرد. با اینکه قطر کشور کوچکی است، اما می‌تواند فرصت‌های همکاری زیادی را برای ما به ارمغان بیاورد. ظرفیتی که قطر برای همکاری با ایران دارد، به نظر می‌رسد از همه کشورهای عربی بیشتر است. کمتر کشوری در منطقه وجود دارد که هم نیاز به همکاری اقتصادی با کشورهای همسایه داشته باشد و هم توان اقتصادی بالا برای این همکاری. اکنون عراق کشوری نیازمند برای همکاری است، اما منابع مالی مناسبی برای پرداخت به فعالان اقتصادی ندارد. این فرصت بی‌نظیری است که اگر هوشمندانه عمل کنیم می‌توانیم به این بازار عظیم دست پیدا کنیم.