بانک‌های خصوصی، بدهکارترین و طلبکارترین

خبرگزاری ایسنا: در نتیجه عملکرد شبکه بانکی این بانک‌های خصوصی هستند که در کنار دارا بودن بالاترین مانده تسهیلات‌دهی بیشترین بدهی به بانک مرکزی و در عین حال بالاترین طلب از دولت‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.

 
تازه‌ترین گزارش‌ها از آمار و ارقام پولی شبکه بانکی از این حکایت دارد که مانده تسهیلات‌دهی بانک‌ها در پایان مردادماه به حدود ۹۶۴ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به رقم ۹۱۰ هزار میلیارد تومان پایان سال قبل تا شش درصد رشد دارد.

اما این تسهیلات که از سوی بانک‌های تجاری، تخصصی و خصوصی پرداخت شده برای بخش خصوصی دارای مانده‌ای تا ۶۰۲ هزار میلیارد تومان است که نسبت به ۵۶۷ هزار میلیارد تومان پایان سال قبل تا ۶.۳ درصد افزایش دارد. این در حالی است که بانک‌های تجاری مانده تسهیلات‌دهی از ۱۳۶ هزار میلیارد تومان با رشد ۸.۲ درصدی به ۱۴۷ هزار میلیارد تومان و در بانک‌های تخصصی از ۲۰۶ هزار با رشد ۳.۹ درصدی به ۲۱۴ هزار میلیارد تومان افزایش دارد.

رشد ۲۱۲ درصدی بدهی به بانک مرکزی

اما در سوی مقابل در کنار تسهیلاتی که پرداخت شده شبکه بانکی به هر صورت به دلیل تنگنای اعتباری و در عین حال برخی بی‌انضباطی‌هایی که در تعدادی از بانک‌ها وجود دارد، بدهی قابل توجهی نیز به بانک مرکزی دارد و برای تامین منابع دست به اضافه برداشت از بانک مرکزی زده است. در این آمار نیز بانک‌های خصوصی در صدر رشد بدهی قرار دارند.

بر اساس این گزارش از بدهی ۱۱۰ هزار میلیاردی بانک‌ها به بانک مرکزی حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان برای بانک‌های تجاری است که نسبت به مرداد ماه سال گذشته بیش از ۳۳ درصد کاهش دارد. همچنین ۴۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان برای بانک‌های تخصصی که با کاهش ۱۷.۵ درصدی همراه شده است. با این حال عمده رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به بانک‌های خصوصی با حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان اختصاص دارد که این رقم حتی در مردادماه امسال که رشد بدهی در بانک‌های تجاری و تخصصی متوقف و حتی کاهشی شده همچنان با افزایش همراه است به طوری که بدهی بانک‌های خصوصی به بانک مرکزی در مرداد ماه سال جاری نسبت به سال قبل تا ۲۱۲ درصد افزایش دارد.

 با این حال در جریان تصمیم اخیر بانک مرکزی برای الزام بانک‌ها به اجرایی کردن نرخ‌های مصوب سود بانکی یکی از سیاست‌هایی که در راستای ایجاد زمینه برای پایبندی شبکه بانکی به نرخ سود در دستور کار قرار گرفت تبدیل بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به خط اعتباری بود؛ به گونه‌ای که قرار شد تا طبق شرایط تعیین شده بانک‌ها بتوانند با نرخ سودی بین ۱۶ تا ۱۸ درصد بدهی خود که باید قبلا با سود ۳۴ درصدی تسویه می‌شد را در قالب خط اعتباری بانک مرکزی پرداخت کنند.

 طلب ۷۵ هزار میلیاردی از دولت

یکی از مشکلات بانک‌ها طی سال‌های گذشته در تامین مالی و عواملی که موجب کاهش نقدینگی آنها و منجمد شدن دارایی شد، به بدهی سنگین دولت به شبکه بانکی برمی‌گردد. آماری که در مردادماه امسال تا ۱۷۱ هزار میلیارد تومان پیش رفته است.

طبق این گزارش در حال حاضر بدهی دولت به بانک‌های خصوصی حدود ۷۵ هزار میلیارد تومان است که نسبت به مرداد سال قبل بیش از ۲۹ درصد افزایش دارد. همچنین در بانک‌های تخصصی طلب ۵۰ هزار میلیاردی از بخش دولتی ثبت شده که رشد این طلب حدود ۱۲.۸ درصد است. در سوی دیگر بدهی بخش دولتی به بانک‌های تجاری قرار دارد که حدود ۴۶ هزار میلیارد تومان گزارش شده و نشان‌دهنده رشد ۳۳  درصدی در قیاس با مردادماه ۱۳۹۵ است.

آمارها هنوز نشانی از کاهش بدهی بخش دولتی به بانک‌ها ندارد هر چند که از روند رشد آن تا حدودی کاسته شده است. این در حالی است که طبق قانون بودجه سال ۱۳۹۵ دولت این اختیار را دارا شد تا بتواند از محل مازاد درآمدهای ناشی از تصویب نرخ ارز بخشی از بدهی خود به بانک‌ها رقمی حدود ۱۳ هزار میلیارد تومان را تسویه کند که در دستور کار قرار دارد.

وضعیت بازار بانه پس از همه پرسی اقلیم کردستان

روزنامه ایران: بازار بانه یک هفته پس از بسته شدن مرزهای ایران با اقلیم کردستان عراق، آرام است. اینجا در میدان جهاد بانه و در انبوه پاساژهای اطراف میدان، برخی از تاجران عمده نگرانند اما برخی دیگر می‌گویند بسته شدن مرز بی‌معنی است و از تمام کوه‌ها و دره‌های این حوالی می‌شود به واردات ادامه داد. این نخستین بار نیست که به دلایل سیاسی و امنیتی مرز بسته می‌ماند.
 
سال گذشته نیز حدود 5 ماه مرزهای رسمی برای ورود کالا بسته شد اما نخستین باری است که کردهای مرزنشین را در وضعیتی دوگانه قرار می‌دهد؛ آنها همچنان که برای همزبانان خود در آن سوی مرز نگرانند، به امنیت کشورشان می‌بالند. نتیجه اینکه، بستن مرز را واکنشی طبیعی در برابر اتفاقات اقلیم می‌دانند اما روی دیگر ماجرا اقتصاد منطقه است که با ادامه آشفتگی‌ها در اقلیم کردستان ورشکسته خواهد شد و چه بسا دیگر قاچاق کالا از کوه‌ها و دره‌های اطراف نیز بی‌معنی شود. وضعیتی که می‌تواند به‌طور مستقیم بازارهای تهران را نیز تحت تأثیر خود قرار دهد. اما این تنها مرزنشینان کردستان ایران نیستند که از 2 پنجره متفاوت به موضوع نگاه می‌کنند بلکه مسئولان ایران نیز دقیقاً در چنین وضعیتی به سر می‌برند.

مرز باشماق مریوان برای ورود و خروج اتباع دو کشور بسته است مگر اینکه هرکدام در حال برگشتن به کشور خود باشند. مرزهای رسمی بانه هم که فقط برای ورود و خروج کالاست، اجازه واردات ندارد. جاده باریک و خاکی مرز کولبری «هنگژال» را با چند میله آهنی مسدود کرده‌اند اما صف تریلی‌ها را می‌شود در بازارچه یا گمرک «سیران بند» دید که در انتظار ورود به سلیمانیه هستند؛ عمدتاً لبنیات و مواد غذایی. اجازه ورود به بازارچه را پیدا نمی‌کنم اما یکی از مسئولان گمرک می‌گوید از روزی که اقلیم بحرانی شده، ورود کالا از ایران به کردستان عراق هم بیش از 3 برابر شده است: «قبلاً روزی 40 تا 50 تریلی کالای ایرانی به اقلیم می‌رفت اما حالا روزی 120 تریلی جنس می‌فرستیم. امروز از صبح تا ساعت یک، فقط 50 تریلی لبنیات فرستاده‌ایم.»
 
تصویری که به وضوح نشان می‌دهد کردهای اقلیم در شرایط بحرانی، به ایران بیش از هر کشور دیگری اعتماد دارند و ایران نیز نگران بحران اقتصادی و امنیت غذایی آنهاست. زیرا در ساده‌ترین حالت، سرریز مشکلات، این سوی مرز را هم تحت تأثیر قرار خواهد داد.
 
جاده رؤیایی سیران بند را دوباره به مقصد بانه برمی‌گردم. کوهستان و جنگل، تازه و تمیز و براق در برابر پاییز مقاومت می‌کند. پیمان، راننده جوان بانه‌ای می‌گوید: «اینجا نقطه صفر مرزی است اما نیمه شب هم همین امنیت را دارد که حالا وسط روز. من برای کردهای عراق نگرانم اما به‌عنوان یک کرد ایرانی، به خودم می‌بالم که در چنین وضعیتی نیستم.» کوه بلندی را نشان می‌دهد که برای تماشایش سرم را تا داشبورد پایین می‌آورم. می‌گوید: «دیروز دلم گرفته بود. این کوه را بالا رفتم و ساعتی روی قله نشستم و برگشتم.»
 
حرف‌های پیمان را کاک عارف راننده سقزی که دیروز مرا به بانه رساند هم تکرار می‌کند و همین طور کاک بشیر راننده سنندجی. عارف می‌گفت: «کار من مسافرکشی است. چند روز پیش یک نفر همدانی را می‌بردم بانه، گفت فلانی این روستاها گاز دارد؟ گفتم بله. گفت اما خیلی از روستاهای همدان که وسط ایران است گاز ندارد. همه ما باید قبول کنیم که اگر مشکلی هست برای همه است؛ بانه و سقز و همدان ندارد. بعضی‌ها می‌گویند چرا اینجا هم مثل اراک کارخانه نمی‌زنند. اما واقع بین باشیم، کدام کشور کارخانه‌هایش را سر مرز می‌سازد. برای رونق اقتصاد، دولت باید کارهای دیگری بکند. همین الان هم چشم‌شان را به روی قاچاق بسته‌اند. اگر سفت و سخت می‌گرفتند که 2 روزه بانه و سقز و مریوان تعطیل می‌شد.»
 
کاک یوسف طالبی که در میدان جهاد بانه، یخچال و تلویزیون می‌فروشد اساساً به بسته شدن مرز اعتقادی ندارد. وقتی از او درباره تأثیر این وضعیت بر بازار بانه می‌پرسم، می‌گوید: «مرز بسته نیست. مرز هیچ وقت بسته نبوده. من 30 سال است اینجا کاسبی می‌کنم و عمده فروش هستم اما یادم نمی‌آید مرز بسته شده باشد. بله مرز حاج عمران و پرویز خان و باشماق برای ورود و خروج افراد بسته است اما مرزهای کولبری بسته نیست. مرز کولبری هم بسته شود از مرز قاچاق حتماً وارد می‌شود. اگر یک ماه مرز واقعاً بسته بماند شهر ویران می‌شود. من یادم نمی‌آید چنین اتفاقی افتاده باشد. پول که توی جیبت باشد، همه راه‌ها به رؤیت باز می‌شود.»
 
می پرسم آیا جنس خریداری شده‌ای‌داری که آن طرف مانده باشد؟ می‌گوید همه این شهر آن طرف جنس دارند. حالا از اینجا نتوانستیم وارد کنیم، مریوان هست، مریوان نشد، سردشت. چیزی به‌عنوان بسته شدن مرز معنی ندارد. یعنی اگر امشب به من بگوید جنست آن طرف مانده و کولبرها به جای 50 هزار 200 هزار می‌گیرند و از فلان کوره راه به دستت می‌رسانند، درجا تقدیم می‌کنم. من خودم قبل از اینکه مغازه دار شوم و عمده فروشی کنم، قاچاقی جنس می‌آوردم.»
 
کاک جمال محمدی می‌گوید: «وضع بانه خوب است و فعلاً مشکلی نداریم. حتی اگر تا 2 ماه هم جنسی به ما نرسد، به اندازه کافی در بانه جنس برای فروش هست. اما بعد از 2 ماه وضع می‌تواند بحرانی شود.»
 
بحرانی که محمدی از آن حرف می‌زند، به این معنی است که در بانه، همه راه‌ها برای معیشت به ورود کالا از اقلیم کردستان ختم می‌شود. نه کارخانه و کارگاهی در این شهر هست و نه کشاورزی از چنان قوامی برخوردار است که بتواند چرخ‌های اقتصاد شهر را به گردش دربیاورد. وضعیتی که مریوان و سردشت و خیلی از شهرهای مرزی کردستان و آذربایجان غربی با آن مواجه هستند. کامران حسنی خرده فروش لوازم آرایشی، برخلاف دیگران وضعیت را بحرانی توصیف می‌کند: «وضع بازار اصلاً جالب نیست. قیمت لوازم آرایشی 7 برابر شده ولی من همچنان مجبورم با همان قیمت قبلی و بدون سود بفروشم. اگر این وضعیت 2 ماه دیگر ادامه پیدا کند، حتماً ورشکست می‌شوم. هیچ کار دیگر هم در بانه نیست. بانه یعنی مرز و اگر مرز بسته بماند کار همه ما تمام است.»
 
کاک آروین غلامی یکی از تاجران بانه و از جمله کسانی است که مستقیماً از چین و دوبی لوازم آشپزخانه وارد می‌کند. سفارش او پس از تحویل در مرزهای اقلیم کردستان به صورت کولبری وارد خاک ایران می‌شود. آروین می‌گوید: «یک هفته‌ای هست که مرز بسته است. شکر خدا ما جنسی آن طرف مرز نداریم ولی از همکاران من هستند کسانی که اجناس‌شان آن طرف مانده. هر روز هم کرایه‌ها بالاتر می‌رود و درنهایت مجبور می‌شویم قاچاقی وارد کنیم که همین باعث می‌شود بازار افتضاح شود. جنس اگر پشت مرز بماند و آفتاب بخورد و درب و داغان شود، به چه دردی می‌خورد؟ قاچاقی وارد کردن هم به جنس آسیب می‌زند.»
 
کاک هادی کریمی وسایل برقی کم حجمی مثل سشوار و ریش تراش و اتو می‌فروشد. او می‌گوید من کاری با سیاست ندارم اما ادامه این وضعیت به سود هیچ کس نیست: «بانه هیچ امکان درآمدی جز همین مرز ندارد. اگر چنین امکانی بود، همه این فروشنده‌ها که اغلب لیسانس و فوق لیسانس هستند، مشغول کار دیگری می‌شدند.» خود او تحصیلکرده حقوق است و حالا می‌گوید به ناچار فروشنده شده: «اگر فقط 2 ماه مرز بسته بماند، کار بانه ساخته است.»
 
کاک پشتیوان فروشنده یخچال و تلویزیون، به اندازه یک ماه دیگر برای فروش جنس دارد و پس از بسته شدن مرزها، از سفارش کالای جدید انصراف داده. او می‌گوید: «جنسی که با قاچاق وارد شود هم گران‌تر تمام می‌شود و هم کیفیت خود را از دست می‌دهد. من از خرید انصراف دادم و فکر می‌کنم با ادامه این وضعیت، بازار بانه آشفته خواهد شد.»
 
او مثل اغلب بانه‌ای‌ها برای همزبانان خود در آن سوی مرز نگران است: «آنها مشکلات زیادی دارند. قبل از همه امنیت که با هیچ چیزی قابل قیاس نیست. من به‌عنوان یک کرد ایرانی در امنیت کامل زندگی می‌کنم و فکر می‌کنم کشور من بهترین کشور دنیاست.» این روزها اوضاع سیاسی و امنیتی اقلیم کردستان به هم ریخته و کردهای هر دو سوی مرز نگران بحرانی بزرگترند. در این بین بازار بانه می‌تواند مثل دماسنج عمل کند. بازاری که فعلاً در آرامش است اما تاجران و فروشنده‌هایش در بیم و امید به سر می‌برند.
 
در جاده خاکی آسفالت بانه به مریوان، در روستای «دگاگا» و در میان کوهستانی که تنه به تنه جنگل‌های مازندران می‌زند، توقف می‌کنیم. آبی به سر و صورتم می‌زنم و سفارش نان «کلانه» و نیمرو می‌دهم. تویوتاهای بزرگ 3 اف که در مریوان به «پانکی» شهرت دارند، با باری به بزرگی یک خاور بسرعت از مقابل پایگاه «سوته» عبور می‌کنند. آنها درحال تزریق کالا از مرزهای مریوان به بازار بانه هستند.

نان‌ گران یا سیاست‌ های غلط؟

شرق در گزارشی نوشت: رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی آردسازان از کیفیت آرد تولید‌شده در داخل دفاع می‌کند اما او نیز همانند تولیدکنندگان نان بر این باور است که باید گندم با‌کیفیت و بی‌کیفیت تولید داخل یا وارداتی را با نسبت مناسب ترکیب کنیم تا آردی با استاندارد مناسب، در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد.

مردم هر روز نان‌هایی که زود بیات می‌شود را خریداری می‌کردند و تقریبا به این نان که از نانوایی‌ها (به‌ویژه دولتی‌پزها) خارج می‌شود، عادت کرده بودند که اظهارات سیدحسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت و درمان در مراسم روز جهانی غذا و اعطای نشان ایمنی و سلامت، تلنگری به جامعه وارد کرد و به مردم یادآوری کرد که نان بی‌کیفیت می‌خورند. وزیر بهداشت در این همایش از شوری نان‌ و مصرف زیاد نمک در ایران اظهار نگرانی کرده و مصرف بیش از حد نمک در زمان پخت نان را به کیفیت پایین گندم تولید داخل، ربط داده بود.

این مسئله جنجالی را بر سر کیفیت گندم خودکفاشده داخلی ایجاد کرد؛ تا اینکه یزدان سیف، مدیر‌عامل بازرگانی دولتی، در نشستی خبری از ارتقای رتبه نان بر اساس رده‌بندی‌های وزارت بهداشت خبر داد. به گفته او نمره کیفیت نان از ٨٢ در مرداد سال گذشته به ٨٤ در مرداد سال کنونی ارتقا یافته است. اما بعید است که این دو پله ارتقا، مهر تأییدی بر کیفیت گندم تولید داخل باشد.

آن‌طور که محمد‌جواد کرمی رئیس اتحادیه نان حجیم و نیمه‌حجیم در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: کیفیت آرد تولیدی در ایران نه‌تنها برای نان‌های حجیم و صنعتی خوب نیست، بلکه پخت نان‌های تخت را نیز با مشکل مواجه می‌کند. به گفته او، میزان گلوتن و پروتئین آرد تولید داخل اصلا مناسب نیست و این مشکل پس از خودکفایی در گندم ایجاد شده است.

کرمی اگرچه به زحمات کشیده‌شده در زمینه دستیابی به خودکفایی گندم ارج می‌نهد اما تأکید می‌کند: فرانسه که صادرکننده بزرگ گندم دنیاست، بخشی از گندم مورد نیاز خود را وارد می‌کند تا آن را با گندم‌های تولید داخل ترکیب کرده و آردی با کیفیت لازم تولید کند.

  به اعتقاد او، باید برای ایران یک تا دو میلیون تن گندم کیفی وارد شود تا با اختلاط آن با گندم تولید داخل، آرد باکیفیت تولید شود. در مقابل واردات گندم، آرد یا معادل آن گندم از کشور صادر شود. کرمی، رئیس اتحادیه نان حجیم و نیمه‌حجیم اضافه می‌کند: بخش‌هایی از ایران گندم‌ کیفی مناسبی دارند اما مقدار این گندم کم است و دولت، همین مقدار کم را هم اجازه نمی‌دهد که با گندم سایر مناطق مخلوط شود. اگرچه رئیس اتحادیه نان سنگک، ارزان‌بودن قیمت نان را عامل کوچک‌شدن چانه‌ها و افت ظاهری کیفیت نان می‌داند اما محمدرضا مرتضوی رئیس هیئت مدیره انجمن آردسازان نان را محصولی‌ گران توصیف می‌کند که مصرف‌کننده باید به ازای هر کیلوی آن سه هزار تومان پول پرداخت کند.

این رقم واقعا ‌گران است. زیرا با یک کیلو ماکارونی پس از طبخ، سه کیلو ماکارونی آماده خواهید خورد که قیمت هر بشقاب آن، بین ٦٠٠ تا ٧٠٠ تومان برای مصرف‌کننده تمام می‌شود.

وی اضافه می‌کند: ٣٠ سال است که می‌گوییم باید قیمت نان ثابت باشد اما در سه دهه، از نان نیم‌ریالی به نان هزارتومانی رسیده‌ایم. در مقابل وزن چانه نان از ٦٠٠ گرم به ٤٠٠ گرم رسیده است. به گفته مرتضوی استان‌هایی مثل گلستان، خوزستان، ایلام یا بخش‌هایی از آذربایجان شرقی گندم باکیفیت تولید می‌کنند اما کیفیت گلوتن و پروتئین در محصولات بخشی‌هایی از استان مرکزی و کردستان پایین است، البته همین گندم ضعیف را هم می‌توان در صنعت بیسکویت و کراکر استفاده کرد.

  وی برخلاف فعالان بخش نان از کیفیت آرد خروجی از کارخانه‌ها و استانداردبودن آن دفاع می‌کند و بر این باور است که خروجی کارخانه‌ها کیفیت مناسب برای تولید نان تخت را دارد و اگر مردم محصول بی‌کیفیتی دریافت می‌کنند، دلیل آن کم‌تجربه‌بودن نانوایان است.  رئیس هیئت مدیره انجمن آردسازان اضافه می‌کند: ٥٠ سال قبل، گندم وارداتی وجود نداشت تا از طریق اختلاط کیفیت آرد بهبود پیدا کند. بلکه تجربه نانوا به وی کمک می‌کرد تا نان خوب بپزد.

نانوایان قدیمی در تابستان برای جلوگیری از روان‌شدن خمیر از یخ یا آب سرد استفاده می‌کردند اما نانوایان فعلی به نمک متوسل می‌شوند.  البته وی در ادامه بر اهمیت ایجاد اختلاط بین گندم‌های باکیفیت و بی‌کیفیت در زمان تولید آرد تأکید می‌کند و بر این باور است: کسانی که می‎گویند کمی گندم با هدف اختلاط وارد کنیم، حرف بدی نمی‌زنند. زیرا فرانسه هم بخشی از گندم نامرغوب خود را با عنوان گندم دامی صادر می‌کند و از کانادا و استرالیا گندم می‌‎خرد.